Bir provokasyonun ‘derin’ iktisadiyatı
Şu film provokasyonunun ‘derin’ iktisadiyatını anlatalım bugün.
Ancak ondan önce bu yapılanların bir taşla kuş sürüsü vurmak gibi bir amacı olduğuna dair görüşlere katıldığımı belirteyim. Hem, kısa vadeli, ABD seçimleri ile ilgili, hem de uzun vadeli Ortadoğu coğrafyası ile ilgili bir ‘çomak’ harekâtı bu olan biten. Tabii çok kör gözüm parmağına.
Biliyorsunuz, geçen hafta ABD Merkez Bankası (Fed) önemli ama beklenen bir karar aldı. Bu karar bekleniyordu ama zamanlaması bir takım çevreleri çok rahatsız etti. Fed’in bu kararı hem Obama’ya kesin çok açık bir destekti hem de ABD’den başlayarak, kriz sürecine ‘eski’ yapılar aleyhine kesin bir müdahale idi. İşte Fed’in beklenen bu kararı neocon cephesinin ipini kopardı. Klasik söylemle düğmeye bastılar. Ama öncesi var… İsterseniz biraz geriye gidelim; 2007 yılına…
Hikâyemiz Washington’da başlıyor… Şimdi o gri Washington sabahına Nisan 2007’ye dönelim:
‘Bu adam, hala bir cumhuriyetçi gibi düşünüyor, yapamıyor, ben ayrılırken faizlerin bu kadar yukarı çekilmemesi gerektiğini söylemiştim. Enflasyon; tamam dikkat edilmesi gerekiyor ama öncelik o değil ki şimdi. Peki, şimdi ne yapacak, hiçbir parayı yalnız faizle ayakta tutamazsınız. Bunu söyledim. Çin’in sallanmadan ayakta durması şu sıralar çok önemli. Bunu hiçbir zaman anlamayacak.’
İhtiyar kurt, Hong Kong’da yapılacak bir konferansa telekonferansla bağlanmaya ofisine giderken arka koltukta kendi kendine böyle söyleniyordu. Koltuk, siyah eski çantadan fırlamış raporlardan gözükmüyordu. Araba durdu, ilkönce bunları toplayıp çantaya koymayı denedi, sonra gülümseyip vazgeçti. Aklına, ağzı zor kapanan çantayla Fed toplantısına geldiği gün tepetaklak olan endeksler geldi. Yaşından beklenmeyen bir çeviklikle arabadan indi. Çanta ve hazırladığı konuşma arabada kaldı, asansöre binerken farkına vardı, ama geri dönüp almaya yeltenmedi. Düşündüğünü aynen söyleyecekti. Bakalım etkisi nasıl olacak diye geçirdi içinden , ‘gerçekten emekli oldum mu, yoksa hâlâ ayakta mıyım göreceğiz.’
Aynı gün Çin hükümeti, 2006’da yüzde 130,4 değerlenen ve Çin’de mali piyasaların kalbi olan Şanghay Borsası’nda olan şişkinliğin devamından duyduğu endişeyi piyasa diliyle değil de ‘Merkez Komite’ diliyle anlatınca Greenspan’ın aslında emekli olmadığı anlaşıldı.
Greenspan’ın tezi şuydu: ‘ABD artık tek başına hareket edemez. Bu yüzden sürekli açık vermesi ve bunu faizleri yüksek tutarak karşılıksız dolarla finanse etmesi sistem için tehlikeli. Biz doların değerini düşürüp ithalatı kısmalıyız, Çin’de yuanı değerlendirip ihracatı azaltmalı. Yüksek faiz, karşılıksız ama değerli dolar sistem için tehdit. Aynı şekilde Çin’de de baskılanmış ucuz işgücü, değersiz yuan ve biriken ama işe yaramayan dolarlar bir saatli bomba. Çinli yöneticiler sonsuza kadar 100 dolara adam çalıştırıp, karşılıksız dolar biriktiremez. Bu çökecek ve hepimiz altında kalacağız. ’
Greenspan’ın o gün anlattığı çok önemli bir şey daha vardı: Artık küresel düşünmek gerektiğini, çünkü ekonomilerin artık bileşik kaplar misali hareket ettiğini, Amerika’nın tek başına olmayacağını söyledi.
Ertesi gün, Başkan Bush Irak’a, ocak başında alınan karar gereği, gönderilen 20 bin askerin de var olun durumu değiştirmediğini anlatan bir sunumu Pentogon’da dinledi. Greenspan ve onun halefi Bernanke artık durumu biliyorlardı. Bu iş bitmişti, hatta Greenspan ona; ‘bir Demokrat gibi düşünmeyi dene, bu şartlar altında daha kolay oluyor, rahatlayacaksın’ bile demişti. Tabii ki Bernanke Fed’in, başından beri, ABD devletinin çekirdeği ve kendisi olduğunu biliyordu. Greenspan böyle durumlarda aklına hep Kennedy’i getir diye boşu boşuna söylenmiyordu.
Dikkat! Provokasyonu yapanlarla aynı yerde durmayın
Kennedy, ilk önce Fed’in denetlenmesi gerektiğini düşüyordu ve bankanın Hazine’ye faizle kredi vermesini yasaklamıştı ama öldürüldü. Soğuk savaş, Vietnam savaşı ve o sırada Nixon’un doların altına olan bağımlığını kaldırması… Bütün bu dönemi anlatan bu gibi birçok olayın arkasında Fed, yani küresel finans sermayesi, vardı.
Ama Fed ve ABD devleti bir sermaye ittifakının sonucu idi. Şimdi bu sermaye ittifakı, (eskiler ve yeniler) 2007’de başlayan kapışmanın sonuna geldi. Herkes son kozunu oynuyor. Fed’de temsil edilen ama şimdi azınlıkta kalan, İsrail kökenli militarist sermaye, (ki bunların ABD dışındaki paralarının FBI peşinde; bir kapışma da burada var) petro-kimya sanayi, demir-çelik sanayi, askeri-sınaî yapılar ve bunlara bağlı küresel finans oligarşisi… Bütün bu yapı aslında Fed’te son genişleme kararı dâhil, Bernanke ile başlayan yeni sürece cevap veriyorlar. Bu tür provokasyonlar durmayacak.Örneğin bu provokasyonun politik duruşu, Esad’ı desteklemek ya da Türkiye’de darbe çeteleri ile yan yana durmakla aynı yere denk gelir. Ama, bütün bunlara rağmen, çekirdek Fed, dolayısıyla ABD devleti, kararını çoktan verdi; Obama seçilecek, küçük bir kıyamet kopsa da seçilecek… Çünkü başından beri Greenspan ve halefi Bernanke haklıydı.
CEMİL ERTEM/STAR
